W dzisiejszych czasach wizyty u psychologa stają się coraz bardziej popularne. Zwiększa się też dostępność takich usług. Niestety nie zawsze jest to profesjonalna pomoc psychologiczna. Dlatego warto wiedzieć po czym ją poznać oraz jakie w ogóle istnieją formy pomocy psychologicznej. Dzięki temu zadbasz o swoje bezpieczeństwo, a także będziesz mieć okazję do bardziej świadomego rozpoczęcia kontaktu ze specjalistą.
Formy pomocy psychologicznej
Jeśli doświadczasz zaburzeń psychicznych, trudności w regulacji emocji, chronicznego stresu, kryzysów psychicznych, to warto umówić się konsultację psychologiczną. W jej trakcie psycholog przeprowadzi diagnozę Twojego stanu. Może w tym celu wykorzystać różne metody – zadawać Ci różne pytania, poprosić o wypełnienie kwestionariuszy lub testów psychologicznych.
Nawet najdalsza podróż zaczyna się od pierwszego kroku.
Lao-tzu
Po tej, początkowej fazie pomocy psychologicznej specjalista poinformuje Cię jaka jest diagnoza i zaproponuje najbardziej właściwą formę pomocy, która jest dopasowana do Twojej sytuacji i potrzeb. Może być to wsparcie psychologiczne, interwencja kryzysowa lub psychoterapia. Jeśli specjalista uzna, że istnieje taka potrzeba, to może też skierować Cię na konsultacje do lekarza – psychiatry, endokrynologa lub neurologa. W niektórych przypadkach wskazane jest łączenie pomocy medycznej i psychologicznej.
Kontakt pomocowy może również zakończyć się na etapie konsultacji.
Etapy pomocy psychologicznej.
Jeśli po konsultacjach zdecydujesz się korzystać dalej z pomocy psychologicznej, to kluczowe będzie określenie celów. Powinny być szczegółowe, proste, realistyczne oraz wspólnie uzgodnione ze specjalistą. Dodatkowo trzeba ustalić w jakim czasie zostaną osiągnięte – ile potrzeba na to mniej więcej spotkań. Zdarza się, że specjalista może nie być w stanie tego oszacować, jednak jego obowiązkiem jest o tym powiedzieć i wyjaśnić przyczyny, np. praca nad traumami z dzieciństwa jest zwykle długoterminowym procesem i dla jednej osoby może potrwać rok, a dla innej pięć lat.
Konsultacje psychologiczne
Konsultacje są pierwszym etapem kontaktu z psychologiem lub psychoterapeutą. Zazwyczaj obejmują od jednego do trzech spotkań, które dotyczą poznania Twojego problemu, jego przyczyn i konsekwencji. Każda sesja trwa 50 minut. W ich trakcie specjalista dokonuje diagnozy na podstawie zadawanych pytań, obserwacji lub wykorzystuje dodatkowo kwestionariusze i testy psychologiczne. Po zakończeniu tego etapu informuje Cię o diagnozie i opracowuje plan pomocy, wraz z informacją jakie mogą być rezultaty i szacunkowy czas trwania.
W razie potrzeby, podczas konsultacji psychologicznych, specjalista dobierze również odpowiednią formę psychoterapii dla Ciebie - indywidualną, grupową, małżeńską, rodzinną. Jeśli istnieją ku temu podstawy, to można łączyć poszczególne typy leczenia. Przykładowo małżeństwo, które przeżywa kryzys może razem uczęszczać na sesje oraz każda z osób (lub jedna z nich), może mieć terapię indywidualną.
Czasami kontakt ze specjalistą kończy się po konsultacjach psychologicznych, np. osoba w żałobie może martwić się, że cierpi na depresję, jednak odczuwany przez nią smutek jest naturalną reakcją na stratę i po takiej informacji może już nie potrzebować dalszej interwencji psychologa. Jeśli natomiast okaże się, że potrzebujesz kontynuować, to zostaniesz skierowany na psychoterapię, wsparcie psychologiczne lub interwencję kryzysową. Pamiętaj, że zawsze to Ty podejmujesz decyzję, czy chcesz z tego skorzystać.
Więcej na temat konsultacji psychologicznych przeczytasz w artykule: Konsultacje psychologiczne – czemu służą?
Psychoterapia
Na podstawie diagnozy problemu psychoterapeuta przedstawi Ci ogólny plan leczenia i opisze sposób pracy na sesjach, które trwają zwykle 50 minut i odbywają się co tydzień, a czasami co dwa tygodnie. Zazwyczaj psychoterapia trwa od dwóch miesięcy do pół roku (krótkoterminowa). Czasami potrzebna jest długoterminowa pomoc, która trwa od roku do trzech lat, a czasami nawet dłużej.
Psychoterapia znajduje zastosowanie w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych: depresyjnych, odżywiania, osobowości, somatyzacyjnych, adaptacyjnych, lękowych (np. napady paniki, lęk uogólniony, fobie, zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne) oraz urazów z dzieciństwa (np. alkoholizm, przemoc lub występowanie chorób psychicznych w rodzinie, wczesne utraty bliskich osób). Jeśli doświadczasz trudności w regulacji uczuć, niskiej samooceny, czy problemów w radzeniu sobie ze stresem, to ta forma pomocy jest również dla Ciebie.
Jakich efektów leczenia możesz oczekiwać? Po pierwsze, ustąpienia lub zmniejszenia objawów zaburzeń psychicznych oraz zrozumienia obecnych problemów i ich źródeł. Po drugie, zwiększenia poczucia własnej wartości, satysfakcji z życia oraz współczucia dla siebie i innych. Po trzecie, zmiany niezdrowych zachowań, myślenia oraz reakcji emocjonalnych.
Jak przebiegają sesje terapii?
Czego możesz spodziewać się podczas sesji? To zależy od nurtu psychoterapii w jakim pracuje specjalista. Tutaj skupimy się na terapii poznawczo-behawioralnej. Specjalista może wykorzystywać kwestionariusze i testy, które służą do diagnozy i oceny poziomu zmian w trakcie leczenia. Będziecie też analizować negatywne myśli związane z Twoim problemem (np. ’’jestem beznadziejna; nic nie potrafię zrobić dobrze; moje życie jest bezsensu; nikt mnie nie lubi”) i sprawdzać ich racjonalność.
Pomiędzy spotkaniami Twoim zadaniem będzie ćwiczenie nowych umiejętności, obejmowanie refleksją doświadczeń z sesji i obserwowanie tych zjawisk w Twoim życiu. Badania pokazują, iż zadania terapeutyczne przyspieszają proces zmiany oraz służą kształtowaniu umiejętności bycia własnym terapeutą po zakończeniu spotkań ze specjalistą.
Wszystkie zasady Waszej współpracy powinny zostać zawarte w kontrakcie terapeutycznym, który ma formę ustną lub pisemną. Jest to umowa dotycząca Twojej współpracy ze specjalistą. Zwykle w kontrakcie znajdują się informacje dotyczące częstotliwość i długość trwania sesji, wysokości opłat, zasad kontaktu pomiędzy sesjami, odwoływania wizyt oraz inne informacje, kluczowe z perspektywy etyki zawodowej, a także skuteczności leczenia.
Pamiętaj, że psychoterapię może prowadzić tylko osoba będąca w trakcie szkolenia z psychoterapii lub po jego zakończeniu. Jest to specjalistyczne, podyplomowe szkolenie, które trwa zwykle cztery lub pięć lat. Absolwenci studiów psychologicznych nie mają takich kwalifikacji.
Więcej na temat psychoterapii przeczytasz w artykule: Czym jest psychoterapia?
Wsparcie psychologiczne (poradnictwo)
Jest to krótkoterminowa forma pomocy, poprzedzona przez konsultacje psychologiczne. Zazwyczaj obejmuje do czternastu spotkań, które odbywają się raz w tygodniu. Każde trwa około 50 minut. Jeśli nie cierpisz na zaburzenia psychiczne, ale doświadczasz stresującej sytuacji życiowej, czujesz się przeciążony(-na) wieloma zadaniami, które masz do zrealizowania albo doświadczasz problemów w adaptacji do zmian (np. przeprowadzki, narodzin dziecka) to ta forma pomocy jest dla Ciebie.
Jak przebiegają sesje wsparcia psychologicznego?
Zadaniem psychologa podczas kontaktu wsparciowego jest towarzyszenie w danym problemie i szukanie razem z Tobą opcji jego rozwiązań. Kontakt ten ma na celu wzmacnianie Twoich zasobów, poczucia sprawstwa w życiu oraz obniżanie poziomu stresu. Dzięki temu będzie Ci potem łatwiej radzić sobie samodzielnie.
Pomoc, zależnie od specjalizacji psychologa, obejmuje różne obszary. Dlatego warto sprawdzać w jakim obszarze ma doświadczenie. Można też o to zapytać wprost. Niektórzy pracują tylko z dziećmi a inni z dorosłymi. Jeśli chodzi o zakres pomocy zwykle jest on dość duży: problemy osobiste albo w pracy, konflikty, zdrady, doświadczenia utraty, lęki, ciągły stres, brak radości z życia, niemożność podejmowania decyzji, trudności w adaptacji do nowej sytuacji (np. zmiana miejsca zamieszkania, narodziny dziecka, poważna choroba), zamartwianie się.
Więcej na temat wsparcia psychologicznego przeczytasz w artykule: Wsparcie psychologiczne: czym jest i czemu służy?
Interwencja kryzysowa
Kolejna formą pomocy, jaka może zostać zaproponowana po konsultacjach psychologicznych jest również krótkoterminowa. Obejmuje od jednego do dwunastu spotkań, których długość dostosowana jest do potrzeb klienta. Interwencja kryzysowa to pomoc w nagłych przypadkach, jakim są momenty wystąpienia kryzysu psychicznego. Ich typową cechą jest przekraczanie naszych zdolności do radzenia sobie i duża zmienność objawów. Dlatego często ważne jest szybkie zgłoszenie się po pomoc (np. w przypadku gwałtu, śmierci samobójczej bliskiej osoby). Bywa, że pomoc udzielana jest ma miejscu zdarzenia - specjalista dojeżdża bezpośrednio do klienta, np. podczas interwencji policji może być również obecny interwent kryzysowy.
Najczęściej występujące kryzysy dotyczą: śmierci bliskiej osoby, rozstania, utraty pracy, przemocy, wystąpienia choroby somatycznej. Zdarzają się kryzysy egzystencjalne (np. dotyczące sensu życia, wolności) lub spowodowane przez wystąpienie katastrofy naturalnej (np. powódź, trzęsienie ziemi, zapaść ekonomiczna).
Jak przebiegają sesje interwencji kryzysowej?
W trakcie spotkania specjalista dokona dokładnej diagnozy sytuacji kryzysowej i dopasuje do tego strategie i techniki interwencji. Potem będziecie mogli razem szukać rozwiązań zaistniałych problemów wraz z opracowaniem szczegółowego planu radzenia sobie. Celem interwencji jest powrót klienta do równowagi psychicznej. Dzieje się to dzięki zajęciu się bieżącymi, trudnymi uczuciami oraz trudnościami w funkcjonowaniu bezpośrednio związanymi z aktualną sytuacją. Nie każdy psycholog jest przeszkolony do udzielania tego rodzaju pomocy i warto się upewnić, czy osoba, która się Tobą zajmuje ma takie kompetencje.
Czasami opisywana forma pomocy jest częścią terapii. Dzieje się tak, gdy w trakcie leczenia w Twoim życiu nagle wystąpi jakiś kryzys, np. samobójczy, śmierć bliskiej osoby. W takim przypadku najpierw specjalista zastosuje oddziaływania i techniki pomocy typowe dla interwencji kryzysowe. Po wyciszeniu się objawów pojawi się dla Was przestrzeń na powrót do pracy terapeutycznej, która została przerwana przez wystąpienie kryzysu.
Więcej na temat interwencji kryzysowej przeczytasz w artykule: Interwencja kryzysowa – pomoc psychologa w nagłych przypadkach
Przekierowanie do innego specjalisty
Podczas konsultacji psychologicznych lub w trakcie pomocy psychologicznej specjalista może skierować Cię na konsultacje do lekarza. Najczęściej będzie to konsultacja z psychiatrą, endokrynologiem lub neurologiem. Psychiatra, w odróżnieniu od psychologa, może wypisywać recepty i zwolnienia. W razie potrzeby dobierze odpowiednie leki, które zmniejszą nasilenie objawów i poprawią jakość życia. Endokrynolog może m. in. sprawdzić, czy podłoże Twoich problemów nie jest somatyczne - przykładowo zaburzenia hormonalne mogą imitować objawy depresji. Równoczesne stosowanie pomocy psychologicznej i konsultacji lekarskich przyspiesza powrót do zdrowia.
