Jeżeli zmagasz się z problemem, którego nie jesteś w stanie rozwiązać samodzielnie, przeżywasz trudny okres w życiu i doświadczasz cierpienia to psycholog będzie mógł Ci pomóc. Nawet w sytuacji, kiedy jest Ci trudno określić co Cię gnębi, nie wahaj się umówić na wizytę.
Jeśli chcesz coś, czego nie masz, musisz zrobić coś, czego jeszcze nie robiłeś.
Nikodem Marszałek
Najważniejsze są Twoje odczucia – zaburzony spokój i dotychczasowe funkcjonowanie, które spostrzegasz jako niekorzystną zmianę. Dodatkowo Twoi bliscy mogą nie być w stanie udzielić Ci wsparcia, którego potrzebujesz. To zrozumiałe, gdyż nie mają oni profesjonalnego przeszkolenia w zakresie diagnozy i udzielania wsparcia psychologicznego. Dlatego wizyta u specjalisty może okazać się pomocna.
Pierwsza wizyta u psychologa
Pierwsza wizyta u psychologa to tzw. konsultacje psychologiczne, podczas których zbierany jest wywiad i na jego podstawie zostaje postawiona diagnoza. Dzięki temu zostanie wybrana najbardziej odpowiednia metoda pomocy (np. psychoterapia, interwencja kryzysowa, wsparcie psychologiczne, wizyta u psychiatry). Konsultacje może też prowadzić psychoterapeuta. Niestety wiele osób wstydzi się przyjść na wizytę, co często sprawia, że ich stan nie ulega poprawie albo się wręcz pogarsza.
Na czym polega opór przed wizytą?
Blokady przed udaniem się na pierwszą wizytę u psychologa dotyczą zwykle doświadczania silnego lęku przed wyśmianiem, oceną oraz wstydu. Wiąże się to z błędnymi przekonaniami o sobie i podejściu specjalisty. Najczęstsze przekonania, które hamują przed spotkaniem z diagnostą to: "nie jestem normalny; jestem wariatem; psycholog pomyśli, że jestem dziwny; jestem beznadziejnym przypadkiem; na pewno sobie nie poradzę; jeśli ktoś się dowie, że potrzebuję psychologa to koniec”.
Warto podkreślić, że psycholog jest specjalistą w swojej dziedzinie i jego zadaniem jest udzielanie pomocy. Natomiast pomoc psychologiczna jest metodą o naukowo udowodnionej skuteczności. Korzystanie z takiego wsparcia jest podobne do sytuacji kiedy umawiasz się na wizytę do lekarza. Z perspektywy lekarza to zrozumiałe, że przychodząc na konsultacje będziesz opowiadać o swoich objawach i problemach. Takie samo podejście ma psycholog. Umówienie się na konsultację jest wyrazem odwagi oraz dbania o siebie i swoje zdrowie.
Jednym z głównych zadań psychologa jest zapewnienie komfortu i bezpieczeństwa. Nie musisz obawiać się oceny czy krytyki. Pamiętaj również, że zgodnie z polskim prawem specjalista musi przestrzegać tajemnicy zawodowej, co w praktyce oznacza, że wszystko o czym opowiesz na konsultacji jest poufne. Włącznie z samym faktem przyjścia na wizytę. Istnieją wyjątki od tej zasady. Są to sytuacje kiedy Twoje życie lub zdrowie jest zagrożone. Podobnie jeśli dotyczy to innych osób z Twojego otoczenia.
O co zapyta psycholog?
Zanim udasz się na konsultację z psychologiem warto spróbować ustalić pewne fakty, o które będzie pytał diagnosta. Niektórzy zapisują sobie te informacje, aby było łatwiej opowiedzieć o swoim problemie podczas spotkania. Dzięki temu oszczędza się czas, który można przeznaczyć na dodatkowe pogłębienie wywiadu psychologicznego.
Od kiedy trwa problem i jakich doświadczasz objawów?
Po pierwsze, będziesz pytany o to od kiedy trwa problem i jakich doświadczasz objawów (np. ciągłe przygnębienie, wybuchy złości, lęk przed kontaktami z ludźmi, obsesyjne myśli, bezsenność, niska samoocena, zmniejszony apetyt) oraz jak wygląda ich nasilenie w ciągu dnia. Może być ono stałe albo zmienne podczas doby. Jeśli zauważasz różnice to warto obserwować, jakie czynniki na to wpływają i podzielić się tymi obserwacjami z psychologiem.
Co działo się przed wystąpieniem problemu?
Po drugie, padną pytania o ważne wydarzenia, które wystąpiły przed pojawieniem się Twoich trudności. Warto zastanowić się, czy coś zmieniło się w Twoim życiu - chodzi o wszystko, co było dla Ciebie stresujące (np. przeprowadzka, zmiany w pracy, konflikty w relacjach, śmierć bliskiej osoby).
Czasami możesz doświadczać kumulacji drobnych stresorów, które wydają się być nieistotne, kiedy pojawiają się pojedynczo, jednak jeśli współwystępują będziesz czuć się przeciążony. Taka sytuacja może przekraczać Twoje zdolności adaptacyjne i w efekcie pojawią się objawy, które skłaniają Ciebie do wizyty u specjalisty.
Jakie są skutki wystąpienia problemu?
Następnie psycholog sprawdzi jak obecny problem wpływa na Twoje funkcjonowanie w pracy, w relacjach i innych ważnych dla Ciebie obszarach. Niektórzy przy dużym nasileniu objawów przestają chodzić do pracy i wycofują się z przyjemnych aktywności i relacji. W skrajnych przypadkach nie wychodzą nawet z domu.
Inne osoby są w stanie podejmować działania w wymienionych obszarach, ale mogą robić to z dużą trudnością. W związku z wystąpieniem problemu możesz też mieć trudności z koncentracją i zapamiętywaniem informacji, doświadczać silnych emocji (np. smutku, lęku, złości, poczucia winy), nadużywać alkoholu i innych substancji, okaleczać się albo podejmować inne, ryzykowne działania. Jeśli tak się dzieje poinformuj o tym specjalistę.
Jaka jest Twoja obecna sytuacja?
Standardowe pytania podczas zbierania wywiadu psychologicznego dotyczą również podstawowych informacji biograficznych. Usłyszysz pytania o wiek, obecną sytuację życiową - mieszkaniową, zawodową, stan cywilny, relacje z bliskimi.
Będziesz też proszony o ocenę satysfakcji i poziomu doświadczanego stresu w tych obszarach. Przykładowo, ważne jest, aby wsparcie społeczne było dostosowane do Twoich potrzeb. Jeśli tak nie jest to będzie generować dodatkowy stres, co może nasilać Twój problem.
Jak radzisz sobie z objawami?
Dodatkowe pytania będą dotyczyły Twoich typowych zachowań w momencie występowania objawów. Będziecie badać ze specjalistą, co dokładnie wtedy robisz i jakie to przynosi rezultaty (krótkoterminowo i długoterminowo). Można to zilustrować przykładem. Klasyczną reakcją w momencie doświadczania lęku jest wycofywanie się z sytuacji, która go powoduje. Jeśli cierpisz na lęk społeczny będziesz unikać sytuacji rozmowy z większą grupą osób, wystąpień publicznych i innych sytuacji, w których możesz obawiać się oceny. Niestety taki sposób radzenia sobie może doprowadzić do funkcjonowania poniżej swoich możliwości w pracy, konfliktów z innymi, a nawet zerwania relacji.
Czy ten problem pojawiał się wcześniej?
Psycholog zbada też, czy wcześniej występowały podobne trudności. Jeśli tak, to zastanów się jakie były Twoje sposoby radzenia sobie oraz na ile były skuteczne. W razie trudności możesz zapytać bliskie osoby, co zauważyły. Następnie będziecie mogli ocenić to razem w gabinecie.
Ważne będzie również ustalenie, czy dotychczas korzystałeś(-aś) z leczenia psychiatrycznego. Jeżeli tak, to spróbuj znaleźć wypis od lekarza, a jeśli jest to niemożliwe możesz spróbować przypomnieć sobie diagnozę, czas i rodzaj podjętego leczenia. Być może przyjmowałeś(-aś) też leki. Psycholog zapyta o Twoją ocenę ich skuteczności i ewentualne skutki uboczne. Podobny zestaw pytań będzie dotyczył występowania ewentualnych chorób somatycznych (np. nadczynności tarczycy, raka, cukrzycy, udaru).
Jak przebiegało Twoje dzieciństwo?
Podczas konsultacji psychologicznych mogą paść również pytania dotyczące Twojego dzieciństwa - sposobów okazywania bliskości i rozwiązywania konfliktów przez rodziców, ewentualnych doświadczeń przemocy (fizycznej, emocjonalnej, seksualnej lub zaniedbywania), chorób w rodzinie, hospitalizacji, śmierci ważnych osób.
Warto przypomnieć sobie na czym był oparty system wychowawczy (za co i w jaki sposób było się nagradzanym i karanym), jak wyglądała relacja rodziców, na ile była przez Ciebie oceniania w dzieciństwie jako stabilna. Psycholog zapyta też o status materialny rodziny, ważne wspomnienia z rodzicami, rodzeństwem, rówieśnikami i innymi znaczącymi dla Ciebie osobami. Dodatkowe pytania będą dotyczyły tego, jak przebiegał Twój rozwój, wyniki w szkole i podejście rodziców do tego.
Inne, istotne doświadczenia, o których warto wspomnieć to: obwinianie, krytykowanie lub w inny sposób umniejszanie przez ważne osoby, doświadczanie dyskryminacji (z powodu wyznania, przynależności rasowej lub z innych powodów), poczucie odmienności od rówieśników, faworyzowanie rodzeństwa przez rodziców, niesprawiedliwe porównywanie z innymi, które może kształtować poczucie gorszości, rozłąka z rodzicami i doświadczanie opuszczenia (w wyniku hospitalizacji, wyjazdów, długich godzin pracy itp.).
Czego oczekujesz od psychologa?
Kolejnym, ważnym zagadnieniem będą oczekiwania wobec kontaktu z psychologiem. Czasami Twoje cele mogą być nierealistyczne. Wtedy zadaniem psychologa, zgodne z jego kompetencjami i doświadczeniem, jest nazwanie tego i ewentualne przeformułowanie celów na bardziej osiągalne. Często zadawane pytania w takich sytuacjach to, np.: "po jakich zachowaniach poznałbyś zmianę?”, "gdybyś był bardziej szczęśliwy to co byś robił?”, "po czym zmianę poznałoby Twoje otoczenie?”.
Warto też pamiętać, że Ty również możesz zadawać pytania podczas konsultacji psychologicznych. Masz prawo uzyskać informację o kompetencjach specjalisty, czy innych ważnych dla Ciebie kwestiach, np. diagnozie, rozumieniu Twojego problemu z perspektywy teorii psychologicznych, czasie trwania terapii lub innej dobranej dla Ciebie formy pomocy. Nie obawiaj się stawiać pytań. Wszystko, co jest dla Ciebie ważne jest równocześnie istotne dla osoby, która ma Ci pomóc.
