Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) jest poważnym problemem psychicznym i występuje u około 0,4–1,5% populacji. Polega na tym, że osoba chora doświadcza na zmianę stanów depresyjnych i maniakalnych. Znalezienie spokoju i harmonii jest dla niej niezwykle trudne, tak jak i samodzielne poszukiwanie pomocy. Nie można bagatelizować opisywanego problemu – nie są to zwykłe huśtawki nastrojów, ale obciążająca choroba wymagająca leczenia i pomocy specjalisty.Jeśli zmagasz się z tym problemem, to nasi terapeuci mogą Ci pomóc.
Co to jest choroba afektywna dwubiegunowa?
Dwubiegunowość oznacza, że chory doświadcza co najmniej dwóch skrajnie odmiennych stanów. W jego życiu epizody depresyjne i maniakalne pojawiają naprzemiennie. Podczas epizodów depresyjnych osoba chora jest apatyczna i przygnębiona. Natomiast w stanie maniakalnym wprost przeciwnie - czuje ogromne pobudzenie, euforię, a nawet nadludzką siłę. To tak jakby miała dwie zupełnie różne twarze.
Jeśli w rozwoju choroby osoba przeżywa tylko epizody depresji, stwierdza się chorobę jednobiegunową. O ile każdy z nas doświadcza obniżonego nastroju w odpowiedzi na trudne momenty, w przypadku choroby dwubiegunowej zmiany nastrojów pojawiają się bez powodu. Od zwyczajnej huśtawki emocjonalnej odróżnia je także intensywność, długość trwania, niekiedy także objawy psychotyczne, takie jak urojenia.
Pomiędzy epizodami manii i depresji występują okresy remisji, czyli braku objawów. Wiele osób błędnie interpretuje je jako powrót do zdrowia. Tak jednak nie jest, ChAD charakteryzuje się częstymi nawrotami objawów. Choroba afektywna dwubiegunowa znacząco wpływa nie tylko na stan emocjonalny, ale na całość funkcjonowania człowieka. Prowadzi do fizycznego wyczerpania i obniża zdolności poznawcze – pacjenci mają problemy koncentracją i zapamiętywaniem, a w epizodach manii mogą zapominać o zaspokojeniu podstawowych potrzeb biologicznych. Warto pamiętać, że ChAD to nie jedna choroba, ale cały zespół zaburzeń różniących się nieco objawami i przebiegiem.
Kto choruje na zaburzenia afektywne dwubiegunowe?
Choroba ta dotyka zarówno kobiet i mężczyzn, objawia się w okresie wczesnej dorosłości, najczęściej do 35 roku życia. W rozwoju choroby stany depresyjne zwykle poprzedzają manię. Z tego względu w wielu przypadkach pierwszą diagnozą jest depresja. Potem kluczowe jest obserwowanie, czy nie pojawiają się epizody manii. To zadanie dla Ciebie, psychiatry i być może Twoich bliskich.
Epizod depresyjny
„Biegun” depresyjny objawia się długotrwałym spadkiem energii i aktywności życiowej. Osoba chora może stracić apetyt, popęd seksualny, a także ogólną chęć wykonywania jakichkolwiek czynności. Zainteresowania i pasje, które dawały jej radość w przeszłości nie są już warte uwagi. W trakcie epizodu depresyjnego osoba chora nie dąży też do podtrzymania relacji z bliskimi i znajomymi, jest apatyczna, bierna i niechętnie rozmawia. W skrajnych przypadkach nie jest w stanie wykonać najprostszych codziennych czynności, takich jak wstanie z łóżka, kąpiel lub zakupy.
Typowe objawy epizodu depresyjnego:
- chroniczne zmęczenie, niechęć do podejmowania codziennych aktywności
- zmniejszone odczuwanie przyjemności przy wykonywaniu codziennych czynności
- depresyjny nastrój, który występują niemal codziennie przez większą dnia
- trudności w podejmowaniu prostych decyzji, które wcześniej nie sprawiały problemu
- zmniejszony lub zwiększony apetyt
- problemy z koncentracją i uwagą, trudności w podejmowaniu codziennych decyzji
- bezsenności lub nadmierna senność
- spowolnienie tempa myślenia, reakcji, wypowiedzi
- obniżenie samooceny, poczucie bezwartościowości
- nadmierne, nieproporcjonalne poczucie winy
- myśli samobójcze lub podejmowanie prób samobójczych
Osoby cierpiące na chorobę dwubiegunową zmagają się swoimi objawami. Chęć zakończenia niekontrolowanych zmian psychicznych i wynikającego z tego cierpienia może prowadzić do samookaleczeń oraz myśli samobójczych. Dlatego nie wolno lekceważyć objawów choroby afektywnej dwubiegunowej. Założenie, że nie wiąże się ona z ryzykiem samobójstwa i kiedyś minie jest mitem, który powoduje, że osoba chora lub jej bliscy długo nie zgłaszają się po pomoc psychiatry i psychologa.
Epizod maniakalny
Drugim biegunem, którego doświadcza chory na ChAD jest mania. Mania to intensywny stan podwyższonego nastroju, pobudzenia, a nawet euforii. Wiele osób odczuwa go jako przyjemny, ale także frustrujący.
Objawy manii:
- zawyżona samoocena lub nastawienie wielkościowe
- zmniejszona potrzeba snu
- poczucie chaosu i gonitwy myśli,
- łatwe rozpraszanie się (uwaga jest łatwo przenoszona na nieważne bodźce)
- duże pobudzenie, wzrost aktywności (społecznej, zawodowej, szkolnej lub seksualnej)
- wysoka drażliwość
- nadmierna rozmowność lub wielomówność
- nadmierne zaangażowanie w przyjemne czynności, które może powodować przykre następstwa (odhamowanie seksualne, wydawanie pieniędzy, picie alkoholu)
- brak świadomości, że jest to stan choroby
Manii mogą towarzyszyć urojenia prześladowcze – chory ma nieuzasadnione myśli, że zewsząd otacza go zagrożenie, wymyśleni wrogowie (np. CBA, sąsiad), w tym istoty nadprzyrodzone (np. kosmici). Osoba cierpiąca na urojenia prześladowcze czuje się ofiarą spisku, jest przekonana, że jest w centrum zainteresowania otoczenia. Stan manii jest bardzo wycieńczający dla organizmu. W wyniku wzmożonej aktywności pacjenci zaniedbują posiłki, sen, podejmują też ryzykowne zachowania. W efekcie są skrajnie wyczerpani i potrzebują bardzo dużo odpoczynku, aby wrócić do siebie. Zdarza się też, że potrzebna jest w tym celu hospitalizacja.
Obok manii, psychologia wyróżnia także stany hipomanii oraz stany mieszane. Hipomania jest łagodniejszą formą manii. Zwykle trwa krócej, kilka dni, towarzyszy jej podwyższenie nastroju i drażliwość, ale nie zakłóca ona całkowicie funkcjonowania człowieka. Stany mieszance polegają na równoczesnym występowaniu objawów depresji i manii lub hipomanii. Przykładowo, osoba może być spowolniona psychoruchowo i jednocześnie doświadczać gonitwy myśli i niepokoju. Albo myślom samobójczym towarzyszy drażliwość, niepokój ruchowy oraz przyspieszenie myśli. To tzw. pobudzenie z depresją jest szczególnie niebezpiecznym stanem, gdyż zwiększa ryzyko prób samobójczych.
Czy chorobę afektywną dwubiegunową da się wyleczyć?
Standardowym sposobem leczenia ChAD jest połączenie leczenia farmakologicznego oraz terapii. Jedną z metod o udowodnionej naukowo skuteczności w tym problemie jest terapia poznawczo-behawioralna. Należy pamiętać, że główną metodą leczenia jest włączenie leków, a psychoterapia jest jedynie oddziaływaniem wspomagającym. Osoba, która doświadcza tego poważnego problemu nie jest szalona lub obłąkana. Jest to choroba jak każda inna i dzięki odpowiedniemu leczeniu medycznemu i terapeutycznemu, da się ją ustabilizować, umożliwiając choremu prowadzenie normalnego życia.
Jeśli spostrzegasz u siebie objawy ChAD lub w Twoim otoczeniu jest osoba, która wykazuje podobne objawy, nie czekaj z interwencją. Choroba sama nie minie, a im szybciej osoba cierpiąca na chorobę afektywną dwubiegunową otrzyma fachową pomoc, tym większe szanse, że powróci do równowagi i normalnego funkcjonowania. Czasami może to też uratować jej życie. Dodatkowo leczenie jest też inwestycją na przyszłość – zmniejsza ryzyko nawrotów, a w razie ich wystąpienia jest łatwiej sobie poradzić dzięki technikom poznanym na terapii.
- Alford, B. A., Beck, A. T., (2005). Terapia poznawcza jako teoria integrująca psychoterapię. Kraków: WUJ.
- Burns, D. (2010). Radość życia czyli jak zwyciężyć depresję. Poznań: Zysk i S – ka.
- Basco M.R. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe. Podręcznik pacjenta. Jak opanować wahania nastroju? Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008: 9.
- Popiel A., Pragłowska E. Podstawy psychoterapii poznawczo-behawioralnej w zaburzeniach dwubiegunowych. Wiadomości Psychiatryczne 2005; 8 (1).
- Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne (2007). Kraków-Warszawa: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne ,"Vesalius", Instytut Psychiatrii i Neurologii.
- Padesky, Ch.A., Greenberger, D. (2004). Umysł ponad nastrojem. Podręcznik terapeuty. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Popiel, A., Pragłowska, E. (2008). Psychoterapia poznawczo-behawioralna. Teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat.
