Coraz więcej osób decyduje się na korzystanie z profesjonalnej pomocy psychologicznej. W związku z tym często pojawiają się pytania: "czym zajmuje się psycholog? Kiedy iść do psychiatry, a kiedy do psychologa?". Niektóre osoby traktują psychologa, psychoterapeutę i psychiatrę jako ten sam zawód. Jednak to błąd. Temat ten został poruszony w artykule Psycholog, psychoterapeuta, psychiatra – kiedy i do kogo pójść?. Tutaj skupimy się na zawodzie psychologa i jego kompetencjach.
Psycholog - zawód zaufania publicznego
Psycholog jest osobą, która wykonuje zawód zaufania publicznego. Oznacza to, że jego czynności zawodowe wymagają profesjonalnego przygotowania, doświadczenia, dyskrecji, taktu i kultury osobistej. Zadaniem specjalisty jest troszczenie się o Twoje potrzeby i postępowanie zgodnie z zasadami opisanymi w kodeksie etycznym. Powinien chronić wszystkie informacje dotyczące Twojego życia osobistego, gdyż obowiązuje go tajemnica zawodowa. Nic o czym będziecie rozmawiać nie zostanie ujawnione osobom trzecim, włączając nawet sam fakt korzystania z pomocy psychologicznej. Wyjątkiem są osoby nieletnie. Zgodnie z polskim prawem specjalista ma obowiązek informować opiekunów prawnych o ogólnym przebiegu spotkań.
Moje zadanie polega na tym, żeby wyjąć z nich tę część, która się boi, oświetlić ją i spróbować pomóc im odpowiedzieć na pytanie: a co masz tak naprawdę do stracenia?
Bernstein
Zgłoszenie się na konsultację psychologiczną to zwykle pierwszy krok do rozwiązania problemu. Niektórym osobom może wystarczyć jedno spotkanie a inne mogą potrzebować więcej. Psycholog jest osobą, która na podstawie zebranego wywiadu lub przeprowadzenia odpowiednich testów może postawić diagnozę i dobrać odpowiednią formę pomocy. Może to być wsparcie psychologiczne, interwencja kryzysowa lub psychoterapia. Czasami specjalista może uznać, że potrzebna jest też konsultacja z neuropsychologiem (jeśli potrzebna jest rehabilitacja funkcji poznawczych, np. pamięci) lub psychiatrą.
Czy każdy psycholog zajmuje się tym samym?
Psychologiem można zostać po ukończeniu pięcioletnich studiów magisterskich. W ich trakcie wybiera się specjalizację. Jedną z nich jest psychologia kliniczna, kojarzona zwykle z tym zawodem i polegająca na pomaganiu innym, udzielaniem im wsparcia. Jednakże jest to tylko jedna z dziedzin psychologii. Absolwenci mogą zostać też psychologami społecznymi, sportu, marketingu i zarządzania albo międzykulturowymi.
Czy zajmuje się psycholog kliniczny?
Psycholog kliniczny, pracując z innymi ludźmi, zajmuje się profilaktyką zaburzeń psychicznych, udziela wsparcia i pomocy psychologicznej w zakresie radzenia sobie z codziennymi problemami. Zazwyczaj chodzi o trudności w radzeniu sobie ze stresem, wychowaniem dzieci, czy zmianami życiowymi. Psycholog zajmuje się też diagnozą psychologiczną i opiniowaniem. Może w tym celu przeprowadzić szczegółowy wywiad i wykorzystać specjalistyczne narzędzia – testy badające różne właściwości psychiczne (np. inteligencję, osobowość, funkcje poznawcze). Dzięki temu może ocenić funkcjonowanie psychiczne osoby zgłaszającej się na badanie (całościowo lub tylko w wybranych obszarach np. myślenie abstrakcyjne) oraz sformułować zalecenia do dalszego postępowania i prognozy na przyszłość.
Wykonanie diagnozy psychologicznej jest często zlecane przez psychiatrów, gdyż wspiera diagnozę zaburzeń psychicznych. Może być też użyteczne dla osób, które nie cierpią na zaburzenia psychiczne. Jeśli masz wątpliwości dotyczące jakiegoś obszaru Twojego funkcjonowania (np. osobowości) lub bliskich Ci osób (np. rozwoju dziecka) również warto zgłosić się w celu przeprowadzenia badania. Warto dodać, że czasami diagnoza stanowi część dłuższego kontaktu ze specjalistą.
Jak wygląda wizyta u psychologa?
Przebieg wizyty zależy od tego jaki jest jej cel, gdyż psycholog w ramach swoich kompetencji może wykorzystywać odmienne procedury. Jeśli zgłosisz się z osobistym problemem (np. trudnością w przystosowaniu się do nowego miejsca zamieszkania albo poczuciem izolacji od innych osób), to wtedy spotkanie będzie polegało na rozmowie o tej trudności i określaniu Twoich potrzeb w związku z tym.
Jeśli zgłosisz się z potrzebą przeprowadzenia diagnozy (np. pamięci i innych funkcji poznawczych) to specjalista w trakcie wizyty zbierze informacje na temat problemu i przeprowadzi testy polegające na wykonywaniu różnych zadań według podanych instrukcji. Po zakończeniu diagnozy osoba przeprowadzająca badanie omówi interpretacje wyników testów i ogólne wnioski wynikające z całego badania. Otrzymasz je również w formie pisemnej opinii. Jak wspominano wcześniej, czasami diagnoza jest początkiem dalszego kontaktu z psychologiem.
Więcej w artykule: Pierwsza wizyta u psychologa – o co pyta i jak się przygotować?
Czym nie zajmuje się psycholog?
Należy pamiętać, że psycholog nie jest przeszkolony w zakresie prowadzenia psychoterapii, czy interwencji kryzysowej. Potrzebne jest do tego odbycie dodatkowego szkolenia. Warto sprawdzać jakie kompetencje ma specjalista, który się Tobą zajmuje. Masz prawo warto pytać o nie wprost lub sprawdzić to w internecie.
Psycholog nie może wypisywać recept, gdyż nie jest lekarzem. Tylko osoba z takim wykształceniem, zgodnie z polskim prawem, ma uprawnienia do stosowania farmakoterapii. W przypadku problemów natury psychicznej najbardziej kompetentną osobą do przeprowadzenia diagnozy i dobrania leków będzie psychiatra, a nie internista, czy lekarz rodzinny.
Zgodnie z zasadami zawartymi w kodeksie etycznym i w trosce o Twoje dobro psycholog nie będzie rozwiązywał problemów za Ciebie (np. nie będzie stawał po czyjejś stronie w konflikcie małżeńskim albo sugerował jaki wybrać kierunek studiów). W zakresie jego kompetencji leży postawienie diagnozy, pomoc Tobie w badaniu problemu i istniejących rozwiązań. Następnie specjalista będzie Ci towarzyszyć w podejmowaniu autonomicznych decyzji. Dzieje się tak, gdyż nie jest też w stanie wziąć odpowiedzialności za Twoje wybory życiowe. Dodatkowo, w ramach rozwijania własnych zasobów, ważne jest byś mógł wzmacniać poczucie kontroli oraz umiejętności rozwiązywania problemów. Dzięki temu wzmocnisz swoją odporność psychiczną i będzie Ci łatwiej radzić sobie w przyszłości z innymi, kryzysowymi sytuacjami.
Podsumowanie
Wizyta u psychologa, podczas której zostanie przeprowadzona dokładna diagnoza, może pomóc w określeniu natury problemu oraz wskazaniu jego przyczyn i konsekwencji. Dzięki temu można przewidywać zachowania, ewentualne trudności oraz przygotować plan pomocy. Kontakt ze specjalistą jest też okazją, aby doświadczyć wsparcia i zrozumienia. Dodatkowo diagnoza problemu, zwłaszcza przy wykorzystaniu profesjonalnych testów, umożliwia ocenianie postępów i efektów interwencji, co wzmacnia motywację do pracy nad sobą oraz pozwala na zwiększenie skuteczności pomocy wraz z ograniczeniem czasu jej trwania.
