Jeśli masz problem, którego nie możesz rozwiązać samodzielnie i zdecydowałeś się skorzystać z profesjonalnej pomocy, być może obawiasz się, czy trafisz do odpowiedniego specjalisty. To naturalne. W końcu musisz zaufać obcej osobie, której powierzasz opiekę nad swoim zdrowiem psychicznym oraz bardzo intymne informacje. Warto wiedzieć po czym poznać, czy trafiliśmy do dobrego psychologa.
Czy mój psycholog jest profesjonalny?
Dobry psycholog to taki, który przestrzega zasad etyki zawodowej. Spotkania z Tobą powinien rozpocząć od zebrania wywiadu, by móc postawić diagnozę i wyjaśnić wątpliwości. Potem, jeśli jest taka potrzeba dobierze odpowiednią formę pomocy psychologicznej. Profesjonalny psycholog zna też granice swoich kompetencji. Przykładowo, jeśli nie ma kwalifikacji do prowadzenia psychoterapii lub pracy z danym problemem to poinformuje o tym i przekieruje Cię do innego specjalisty. Powinien też dbać o zachowanie tajemnicy zawodowej. Zgodnie z polskim prawem bez Twojej zgody nie ma prawa udzielać informacji dotyczących tematów poruszanych na Waszych spotkaniach, włącznie z informacją o korzystaniu z pomocy psychologicznej.
Innym, pożądanym zachowaniem ze strony specjalisty jest ustalanie z Tobą celów, nad którymi będziecie pracować, by było jasne, które są możliwe do osiągnięcia i określenie czasu potrzebnego do ich zrealizowania. Potem psycholog opisze metody swojej pracy w sposób zrozumiały dla Ciebie i przedstawi plan pomocy. Zakończenie kontaktu powinno być uzgodnione z Tobą i zwykle ma miejsce po osiągnięciu wcześniej ustalonych celów.
Kolejnym obowiązkiem specjalisty jest dbanie o rozwój zawodowy – dodatkowe szkolenia, studia podyplomowe, czytanie fachowej literatury, by móc na bieżąco dostosowywać metody pomocy psychologicznej do najnowszych standardów. Osoba, która wspiera Cię profesjonalnie powinna też konsultować swoje wątpliwości z innymi specjalistami.
Czy mój psycholog odnosi się do mnie z szacunkiem?
Ważne jest też obserwowanie, czy specjalista traktuje Cię z szacunkiem - akceptuje uczucia, Twoje wartości, potrafi przyjąć krytyczne opinie o swojej pracy (nie obraża się, nie reaguje złością). Oczywiście należy odróżnić sytuację, kiedy Twoje zachowania naruszają granice terapeuty - agresja, wyzwiska. W takiej sytuacji ma prawo chronić siebie i następnie odmówić dalszej współpracy. Zawsze jednak powinien przekierować Cię do innego specjalisty.
Kolejnym sygnałem, który świadczy o tym, że masz do czynienia z dobrym specjalistą to, czy odpowiada na pytania dotyczące diagnozy, metod pracy i innych ważnych kwestii związanych z udzielaniem Ci pomocy. Pamiętaj, że zawsze masz prawo o to pytać. Obowiązkiem specjalisty jest udzielić odpowiedzi przystępnym językiem. Etyka zobowiązuje do tego.
Czy mój psycholog szanuje granice naszej relacji?
Relacja z psychologiem ma szczególny charakter. Przychodząc po pomoc jesteś w stanie kryzysu, masz większą podatność na zranienie. Ważne byś czuł(-a) się bezpiecznie i mógł(-a) zaufać osobie, której nie znasz. Specjalista nigdy nie powinien przekształcać relacji z Tobą w prywatną - nawet po zakończeniu spotkań w gabinecie na zawsze pozostajesz jego pacjentem. Również niedopuszczalne jest proponowanie spotkań poza gabinetem, opowiadanie o swoich osobistych sprawach, czy próby wejścia w relację intymną. Podobnie, psycholog nie powinien dawać, ani przyjmować upominków o dużej wartości.
Inne sygnały, które świadczą o tym, że specjalista przekracza granice relacji to narzucanie co masz robić albo jaki system wartości masz wyznawać. Niedopuszczalne jest też krytykowanie Twoich wyborów, przekonań (np. religijnych, politycznych). Podczas pomocy psychologicznej jest natomiast okazja, żeby zobaczyć, czy Twoje przekonania są związane z problemami, nad którymi chcesz pracować. Jednak to Ty decydujesz, czy chcesz zajmować się ich zmianą.
Czy mój psycholog jest empatyczny?
Jedną z najważniejszych umiejętności w zawodzie psychologa i psychoterapeuty jest budowanie ciepłej, wspierającej relacji. Opiera się ona na empatii, czyli zdolności rozumienia, co przeżywasz i współbrzmienia z tym podczas Waszych spotkań, ale z zachowaniem dystansu, by nie dać się owładnąć emocjom. Psycholog może rozumieć Twoją rozpacz bez popadania w nią, dzięki temu lepiej zrozumie Ciebie, ale nie będzie „tracić głowy”. Na tym właśnie polega profesjonalna pomoc psychologiczna.
Rozumienie drugiego człowieka jest aktem holistycznym: somatycznym, intelektualnym, intuicyjnym i twórczym. Dobry psycholog musi mieć otwarty umysł, zachowywać elastyczność, wychodzić poza stereotypowe myślenie. Ważna jest również postawa zaciekawienia - szczera chęć poznania Ciebie i powstrzymywanie się od oceniania. Dzięki temu łatwiej pomagać innym, zwłaszcza jeśli bardzo różnią się systemem przekonań, czy problemami, których doświadczają.
Empatia, otwartość, cierpliwość, chęć zrozumienia drugiego człowieka sprzyja tworzeniu się bliskości, ułatwia nawiązanie ciepłej relacji, w której z czasem poczujesz się swobodnie. Będziesz mieć przestrzeń, by mówić o swoich trudnościach i objawach, nawet jeśli są bardzo wstydliwe dla Ciebie. Jeśli będziesz w stanie szczerze opowiedzieć o swoich trudnościach, to specjaliście będzie łatwiej zrozumieć Ciebie, powiązać te informacje z szerszym rozumieniem Twoich problemów oraz dopasować do tego model pomagania. Nietrudno się domyślić, że dzięki temu pomoc będzie bardziej skuteczna i właśnie dlatego dobry psycholog powinien mieć opisane powyżej cechy.
Czy mój psycholog wzmacnia moją motywację i nadzieję?
Dobry specjalista potrafi rozpoznać, jaki jest Twój poziom motywacji i nadziei na zmianę oraz w razie potrzeby pracować nad ich zwiększeniem. Jednymi z najważniejszych czynników w tym kontekście są wiara psychologa w możliwość zmiany oraz zachowanie elastycznej i cierpliwej postawy w kontakcie z Tobą. Wytrwałość osoby, która Ci pomaga w obliczu Twojego emocjonalnego chaosu i braku zrozumienia problemu jest niezbędna. Ważna jest też świadomość pomagającego, że zmiana w pewnych obszarach wymaga czasu (np. leczenie zaburzeń osobowości, traum z dzieciństwa) i otwarte informowanie Cię o tym.
Nadzieja człowieka przychodzi z drugim człowiekiem.
Dante
Czasami to osoba udzielająca pomocy psychologicznej może najpierw "zarażać" nadzieją na wyjście z kryzysu. Oczywiście należy podkreślić, że są granice w jakich specjalista jest w stanie rozbudzać nadzieję i motywację do zmiany. Jeśli nie masz ich w sobie lub są bardzo małe to nawet najlepszy psycholog tego nie zmieni. To kwestia Twojej odpowiedzialności za zmianę.
Czy mój psycholog potrafi odpowiednio się komunikować?
Umiejętności komunikacyjne to kolejny zasób dobrego psychologa. Musi umieć słuchać (być zaangażowanym i zainteresowanym tym, co mówisz), podsumowywać, wybierać najbardziej istotne informacje z Twoich wypowiedzi i dokonywać na tej podstawie diagnozy. Służy to też lepszemu zrozumieniu Twoich problemów oraz tego, co wpłynęło na ich wystąpienie z perspektywy teorii psychologicznych. Dodatkowo dzięki temu wie o co dopytać, by poszerzyć zrozumienie Twojej sytuacji oraz pomóc Tobie w wydobyciu zasobów i wyjściu z problemów.
Bardzo ważne jest też, czy Twój psycholog potrafi zadawać odpowiednie pytania. Czy jeśli coś wyjaśnia to używa zrozumiałego dla Ciebie języka? Nie wszyscy muszą rozumieć skomplikowane terminy psychologiczne i dlatego specjalista powinien używać prostego języka oraz sprawdzać, czy rozumiesz o czym mówi.
Kolejną, ważna umiejętnością, którą powinien posiadać profesjonalista to kierowanie spotkaniem. Czemu to jest istotne? Pomoże jak najlepiej wykorzystać czas sesji, by móc skupić się na najważniejszych kwestiach. Polega też na wybieraniu momentów, kiedy milczeć i dać Ci przestrzeń na refleksję, a kiedy rozpocząć interwencję. Wpływa to też na skrócenie czasu pomocy, a często wiąże się to też z ograniczeniem kosztów.
Czy mój psycholog zachowuje równowagę między życiem a pracą?
Kolejnym ważnym aspektem, który jest związany z etyką zawodową, jest dbanie specjalisty o swój stan psychiczny. Chodzi o sprawdzanie, jak wpływają na niego zewnętrzne wydarzenia oraz to, co dzieje się w kontakcie z Tobą. Dodatkowo ważne jest, czy specjalista ma przerwy w ciągu dnia pracy i czy ilość godzin pracy nie jest zbyt duża. Niezależnie od swoich kompetencji psycholog, jak każdy człowiek, ma ograniczone zasoby. Zmęczenie jest wrogiem uważności, zmniejsza skuteczność pracy w gabinecie - wpływa negatywnie na koncentrację i zapamiętywanie.
Ze względu na duży poziom stresu jaki jest związany z pracą psychologa, kluczowe jest też, by dbał o posiadanie życia poza pracą. Chodzi o satysfakcjonujące relacje z bliskimi, wsparcie innych specjalistów, rozwijanie pasji, odpowiednio częste urlopy. Dbanie o to przeciwdziała wypaleniu zawodowemu.
Czy mój psycholog ma wysoki poziom samoświadomości?
Terapeuci przechodzą własną terapię, by lepiej rozumieć własne reakcje podczas pomagania innym - mieć wgląd w swoje myśli i uczucia, zwłaszcza te podświadome. Rozumienie ich i kontrolowanie jest bardzo ważną umiejętnością. Pomaga ograniczyć ich wpływ na relację pomocową. Przykładowo, jeśli doświadczyło się przemocy w dzieciństwie, to praca z klientem, który ma podobne przeżycia może wyzwalać uczucia, wynikające z osobistych doświadczeń, a nie empatyzowania z osobą przychodzącą po pomoc. Jeśli emocje będą bardzo silne, to specjalista może stracić zdrowy dystans, będzie mu trudniej planować interwencję, być w empatycznym kontakcie z uczuciami klienta. W efekcie pomoc będzie mniej skuteczna.
Psycholodzy w celu pogłębiania samoświadomości odbywają różne szkolenia, warsztaty lub studia podyplomowe. W ich trakcie mają okazję pogłębiać swoją wiedzę oraz ćwiczyć na sobie różne techniki. Otrzymują dzięki temu informacje zwrotne dotyczące sposobu wchodzenia w kontakt, swoich zasobów i obszarów, które mają doskonalić.
Podsumowanie
Dobry psycholog powinien posiadać wiele cech i kompetencji. Najogólniej można powiedzieć, że powinien być profesjonalny i etyczny. Składa się na to umiejętność nawiązania bezpiecznej relacji, zachowywanie granic relacji, regularne rozwijanie swoich umiejętności, w tym zdolności komunikacyjnych. Wszystkie te cechy odpowiadają za skuteczność leczenia. Najważniejsze jest jednak nie tylko posiadanie tych umiejętności, ale również ich wykorzystywanie w kontakcie z Tobą. Nasi specjaliści podczas konsultacji i psychoterapii dbają o zachowanie wszelkich standardów etycznych oraz zapewnienie bezpiecznej przestrzeni do rozmowy.
