W populacji ogólnej fobia społeczna (lęk społeczny) występuje u 7-9% osób. Jeśli cierpisz na fobię społeczną możesz unikać spotkań towarzyskich, wystąpień publicznych a niekiedy również wychodzenia z domu, ponieważ kontakty z innymi ludźmi, poza najbliższymi osobami, wywołują u Ciebie lęk. Natomiast jeśli już masz kontakt z innymi, to pewnie towarzyszy Ci duże skrępowanie. Ciągle obawiasz się oceny, albo zachowania się w kompromitujący sposób. W trakcie spotkań z innymi nie odzywasz się wcale albo mało mówisz, zasłaniasz twarz. Jeśli zmagasz się z lękiem społecznym, to nasi terapeuci mogą Ci pomóc.
Może też unikasz jedzenia z innymi osobami, obsługi maszyn (np. automatu z biletami, parkometru), rozmów przez telefon. W trakcie kontaktu z innymi towarzyszą Ci zwykle różne, negatywne myśli: "Źle wyglądam; będę wyglądać głupio; wszyscy na mnie patrzą; zauważą mój lęk; upuszczę coś i rozleję; jestem nudny; jestem niekompetentny; pomyślą, że jestem głupia; nie lubią mnie; będę bełkotać i mówić od rzeczy". Doświadczane objawy mogą powodować, że czujesz się samotny i funkcjonujesz poniżej swoich możliwości w pracy.
Objawy fobii społecznej
Fobia społeczna często bywa mylona z nadmierną nieśmiałością. Dlatego ważne jest przeprowadzenie dokładnej diagnozy przez specjalistę. Oto kryteria diagnostyczne fobii społecznej:
Występuje którekolwiek z następujących:
- znaczna obawa znalezienia się w centrum uwagi lub obawa zachowania się w sposób, który okaże się kłopotliwy lub kompromitujący,
- wyraźne unikanie znalezienia się w centrum uwagi lub w sytuacjach związanych z obawą zachowania się w sposób, który okaże się kłopotliwy lub kompromitujący.
Oto inne czynniki konieczne do rozpoznania lęku społecznego:
Objawy pojawiają się w takich sytuacjach społecznych, jak: jedzenie, przemawianie lub spotkanie znanych osób w miejscu publicznym, wchodzenie do małych grup (np. przyjęcia, spotkania) lub przebywanie w nich.
Co najmniej dwa z przedstawionych poniżej objawów lęku społecznego występowały przez pewien czas od początku zaburzeń, w sytuacjach budzących obawę:
- odczucie bicia lub ciężaru serca, albo przyspieszenie jego czynności,
- pocenie się,
- drżenie lub dygotanie,
- suchość w jamie ustnej nie spowodowana lekami ani odwodnieniem,
- utrudnione oddychanie,
- uczucie dławienia się,
- ból lub dyskomfort w klatce piersiowej,
- nudności lub nieprzyjemne doznania brzuszne,
- zawroty głowy, brak równowagi, wrażenie omdlewania, uczucie oszołomienia,
- poczucie nierealności przedmiotów (derealizacja) albo dystansu czy "nierealności" samego siebie (depersonalizacja),
- obawa utraty kontroli, "zwariowania", wyłączania się,
- obawa śmierci,
- uderzenia gorąca, zimne dreszcze,
- poczucie drętwienia, swędzenia.
Ponadto, co najmniej jeden z następujących objawów:
- zaczerwienienie lub dygotanie,
- obawa zwymiotowania,
- nagła potrzeba lub obawa oddania moczu lub stolca.
Jak leczyć fobię społeczną?
Najlepiej udokumentowaną skuteczność w leczeniu fobii społecznej ma terapia poznawczo-behawioralna. W trakcie terapii istotna jest psychoedukacja dotycząca lęku, a następnie rozpoznawanie i weryfikowanie myśli wywołujących lęk w sytuacjach społecznych oraz zaniechanie zachowań, które nasilają problem. Wspólnie z terapeutą będziesz mieć możliwość rozpoznania mechanizmów, które odpowiadają za powstanie Twojego problemu i jego podtrzymywanie w chwili obecnej.
Będziesz mógł zmienić zniekształcone wyobrażenia na temat własnej osoby oraz negatywnych skutków Twojego zachowania. Najczęstsze obawy dotyczą negatywnej oceny (np. "powiem coś głupiego", "pomyślą, że jestem niekompetentny", "pomyślą, że jestem nudny i nikt nie będzie chciał mnie znać", ,"zauważą mój lęk, drżenie rąk i pomyślą, że jestem nienormalny"), bycia wyśmianym przez innych. Zmniejszy się też koncentracja na sobie w trakcie interakcji z innymi.
W procesie leczenia fobii społecznej kluczowe są eksperymenty polegające na wchodzeniu w sytuacje, których się obawiasz. Jest to tzw. przezwyciężanie unikania, czyli zachowania podtrzymującego lęk społeczny, bez korzystania z rozwiniętych wcześniej strategii radzenia sobie, czyli tzw. zachowań zabezpieczających, np. zasłanianie twarzy, ubieranie się na czarno by się nie wyróżniać. Dzięki temu będziesz mógł oswoić swój lęk i zacząć funkcjonować w bardziej satysfakcjonujący dla siebie sposób.
Literatura:
- Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne (2007). Kraków- Warszawa: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne "Vesalius", Instytut Psychiatrii i Neurologii.
- Wells, A. (2010). Terapia poznawcza zaburzeń lękowych. Kraków: WUJ.
