Często przed przyjściem do gabinetu terapeuty padają pytania o to jak wyglądają poszczególne etapy psychoterapii i ile potrwa proces zmiany. Być może takie wątpliwości towarzyszą również Tobie. To zrozumiałe, w końcu inwestujesz swój czas, energię oraz pieniądze. Pamiętaj jednak, że odpowiedzi na te pytania zależą w głównej mierze od Twojej indywidualnej sytuacji.
Jakie są etapy terapii?
Najogólniej można powiedzieć, że po zakończeniu konsultacji psychologicznych i postawieniu diagnozy zostanie zawarty kontrakt terapeutyczny. Od tego momentu rozpoczyna się psychoterapia. Jej przebieg różni się w zależności od stosowanego podejścia terapeutycznego. Tutaj skupimy się na typowych etapach i metodach stosowanych w terapii poznawczo-behawioralnej, ale niektóre z nich będą też obecne w innych nurtach.
W początkowym etapie terapii sesje skupiają się na wzmacnianiu motywacji do zmiany oraz na zdefiniowanych przez Ciebie na początku kontaktu problemach i celach. Podczas spotkań terapeuta będzie stosował różnorodne oddziaływania – ukierunkowany dialog, polegający na zadawaniu odpowiednich pytań i podsumowaniu omawianych kwestii, będziesz też poznawać różnorodne techniki radzenia sobie z objawami, które potem będziesz używać pomiędzy Waszymi spotkaniami.
Środkowy etap terapii to czas, w którym przechodzisz do pracy nad kolejnymi problemami i ich źródłami. Twój terapeuta będzie Cię też zachęcać do samodzielnego wykorzystywania poznanych już wcześniej na sesjach strategii pomagania sobie. Dzięki temu będziesz mógł je ćwiczyć i przygotować się do czasu, kiedy nie będziesz już potrzebował wsparcia specjalisty. Dzieje się tak, gdyż jednym z głównych założeń terapii poznawczo-behawioralnej jest to, byś mógł stać się własnym terapeutą pod koniec terapii.
W ostatnim etapie kontaktu dokonujemy podsumowania całego leczenia, omawiamy również sposoby zapobiegania nawrotom Twoich trudności i zaburzeń.
Podsumowując, niezależnie od nurtu terapeutycznego, w jakim pracuje specjalista, terapia jest procesem, który składa się z pięciu etapów:
- dokonanie diagnozy na podstawie przeprowadzonego wywiadu psychologicznego
- wzmacnianie lub uruchamianie motywacji do zmiany
- praca nad zmianą – główna część terapii
- umacnianie zmiany – nowych nawyków myślenia, zachowania
- podsumowanie terapii i zapobieganie nawrotom
Ile trwa terapia?
Psychoterapia odbywa się zwykle z częstotliwością jedna sesja w tygodniu, czasami raz na dwa tygodnie. Długość jej trwania różni się w zależności od nurtu psychoterapii w jakim pracuje specjalista i zwykle dzieli się na trzy kategorie:
- krótkoterminowa
- średnioterminowa
- długoterminowa
Najprościej mówiąc, terapia krótkoterminowa jest ograniczona w czasie, trwa zwykle od dwóch do sześciu miesięcy. Najczęściej korzystają z niej osoby znajdujące się w chwilowym kryzysie związanym z koniecznością podjęcia trudnej decyzji bądź próbujący przystosować się do zmian w swoim życiu.
Natomiast psychoterapia średnioterminowa obejmuje zwykle od sześciu miesięcy do roku. Z kolej, długoterminowa praca z psychoterapeutą może potrwać kilka lat, czasami nie ustala się ostatecznego terminu jej zakończenia. W przypadku terapii średnio i długoterminowej zwykle równie ważna dla wyleczenia, oprócz stosowanych technik, jest relacja terapeutyczna (szczególny rodzaj więzi między pacjentem a specjalistą).
Przebieg i długość terapii zależą od Twojej indywidualnej sytuacji. W trakcie konsultacji psychologicznych terapeuta na podstawie zebranego wywiadu postawi diagnozę oraz określi w przybliżeniu jak długo będzie trwać Wasz kontakt i jakie będą jego etapy.
Przykładowo, terapia poznawczo-behawioralna może trwać od 2 miesięcy do roku. Niektóre przypadki depresji, fobii społecznej, fobii izolowanych (np. krwi i ran, lęku przed lataniem) można wyleczyć w takim okresie czasu. Oczywiście zdarza się, że pracujecie dłużej z terapeutą reprezentującym ten nurt. Natomiast terapia schematu z założenia będzie dłuższym procesem, zwykle obejmuje od roku do trzech lat.
Zdarza się, że w ramach kontraktu terapeutycznego najpierw umawiacie się na współpracę w krótkoterminowym wymiarze, a w razie potrzeby renegocjujecie czas jej trwania. Kluczowe jest aby na początku leczenia uzyskać informację ile mniej więcej będzie trwał proces zmiany oraz jeśli będzie się wydłużał to jakie są tego powody. Pamiętaj, że czasami może być trudno dokładnie określić czas trwania terapii i nie wynika to ze złej woli specjalisty.
Wyznaczenie terminu podsumowania kontaktu pomaga określić, w którym momencie nastąpi czas na ocenę zmian i ewentualne przeformułowanie problemów oraz celów. Może być to też pora na zakończenie leczenia. Jednak zawsze decyzja o ewentualnej kontynuacji lub pożegnaniu należy do Ciebie i warto rozmawiać o tym z terapeutą.
Co wpływa na czas trwania terapii?
Czas trwania leczenia zależy od wielu czynników – typu problemu z jakim się zgłaszasz, współwystępowania zaburzeń (np. uzależnień, zaburzeń osobowości, chorób somatycznych), Twoich zasobów, czasu trwania objawów i ich nasilenia.
Czynnikiem, który przyśpiesza leczenie jest motywacja do zmiany, poświęcanie czasu pomiędzy sesjami na przemyślenie omawianych kwestii i wykonywanie zadań terapeutycznych oraz współpraca z terapeutą na sesjach. Warto podkreślić, że długoterminowa terapia jest zwykle potrzebna w przypadku bardziej skomplikowanych trudności. Będą to np. zaburzenia osobowości, doświadczanie przemocy (obecnie lub w przeszłości), traumy z okresu dzieciństwa, nawracające albo współwystępujące zaburzenia.
Jeśli chodzi o zauważanie poprawy objawowej, to niektóre osoby obserwują ją już po kilku spotkaniach, a inne muszą czekać na to dłużej. Należy też pamiętać, że w przypadku doświadczania kryzysu psychicznego może wystarczyć krótkotrwała pomoc – interwencja kryzysowa. Zdarzają się również osoby, które pomimo wyleczenia objawów zaburzenia pragną dalej pracować nad samorozwojem.
Kiedy zakończyć terapię?
Jest kilka wyznaczników, kiedy zakończyć terapię. Pierwszy, dość intuicyjny, to osiągnięcie uzgodnionych celów. Warto też sprawdzić jakie dokładnie zmiany zauważasz i skonfrontować to z terapeutą. Mogą one dotyczyć relacji z innymi, funkcjonowania zawodowego, poziomu nasilenia objawów zaburzenia, zdolności do radzenia sobie z trudnościami, regulacji emocji, zdolności do bycia w kontakcie z chwilą obecną (uważność), akceptacji doświadczenia i współczucia dla siebie.
Innym, mniej pożądanym powodem zakończenia terapii będzie brak poprawy przez dłuższy czas. Pamiętaj, że zawsze terapeuta Cię o tym poinformuje i wyjaśni, co według niego na to wpływa - to jego etyczny obowiązek. W takiej sytuacji omówicie to dokładnie i zostaną Ci zaproponowane różne rozwiązania, np. zmiana nurtu terapii, włączenie dodatkowo farmakoterapii.
Jak dobrze zakończyć terapię?
Prawidłowe zakończenie terapii jest ważnym doświadczeniem, również z perspektywy rozwojowej. Uczysz się w ten sposób domykania ważnych spraw. Jest to też okazja, by ćwiczyć pożegnania z ważnymi dla Ciebie osobami, w tym przypadku z Twoim terapeutą.
Jak wszystko na tym świecie, również psychoterapia ma swój początek i koniec. Niezależnie od tego ile trwa kontakt ze specjalistą, jego celem jest wyleczenie i poprawa Twojej jakości życia. Niekorzystna jest sytuacja, gdy ten proces wydłuża się w nieskończoność. W ten sposób stajesz się nadmiernie zależny od terapeuty.
Dodatkowo, jeśli terapia niepotrzebnie się wydłuża, będzie blokować Twój rozwój w innych sferach życia, w tym w relacjach. Celem profesjonalnej pomocy jest zachęcanie Cię do budowania satysfakcjonujących więzi poza relacją terapeutyczną. Zadaniem specjalisty jest przejście z Tobą pewnego odcinka drogi, byś potem mógł iść już sam, z poczuciem kontroli i kompetencji w swoim życiu, niezależnym od zewnętrznego wsparcia.
